میلیون ها نفر از مردم دنیا سالانه به آنفلوآنزای فصلی مبتلا می شوند؛ نوعی آلودگی ویروسی مسری که به سیستم تنفسی انسان از جمله بینی، گلو و ریه ها حمله می کند و بدن را درگیر می کند
در پاره ای از موارد، پیامدهای ابتلا به آنفلوآنزا آنچنان وخامتی پیدا می کنند، که فرد باید در بیمارستان بستری گردد و این بیماری بعضا حتی به مرگ می انجامد. اما ابتلای شهروندان یک کشور به آنفلوآنزا خسارت های مالی عمده ای را هم بر پیکره اقتصاد یک کشور وارد می کند و به جز زیان های جانی، پیامدهای مالی هم به دنبال دارد.
با توجه به آمار و ارقام دقیقی که در مورد شمار مبتلایان به آنفلوآنزای فصلی، زیان های مالی و مواردی از این دست منتشر می گردد، ممکن است اینطور تصور شود که جوامع درک بسیار خوبی از آنفلوآنزا و تدابیر درمانی لازم در صورت ابتلا به آن دارند.
متاسفانه اما اینطور نیست و تصورات نادرست متعددی در رابطه با این بیماری، تدابیر لازم برای پیشگیری از آن، راه های ابتلا و مواردی از این دست وجود دارد که در ادامه به ذکر آنها می پردازیم
باور نادرست اول: ابتلا به آنفلوآنزا همانند سرماخوردگی است
آنفلوآنزا از جمله بیماری های همه گیر است؛ بدان معنا که می تواند در سرتاسر دنیا گسترش پیدا کند و باید بگوییم که انواع مختلفی هم دارد؛ گونه اسپانیایی این بیماری که نخستین بار در سال 1918 میلادی کشف شد بین 20 الی 50 میلیون نفر از مردم دنیا را کام مرگ کشاند که این رقم بیشتر از تلفات جنگ جهانی اول است. نوع دیگر، آنفلوآنزای هنگ کنگی است که در سال های 1968 الی 69 میلادی، جان یک میلیون نفر را گرفت.
علائم این بیماری اعم از تب، سرفه، گلو درد، دردهای عضلانی، سردرد و خستگی مفرط بی نهایت ناتوان کننده هستند با این هم، اغلب مبتلایان در بازه زمانی بین چند روزه تا دو هفته ای بهبود می یابند. موارد شدید این بیماری می تواند باعث کم آبی بدن و سپسیس (سموم موجود در خون که می تواند باعث از کارافتادگی اندام های بدن شود) گردد.
اما خطر واقعی ناشی از آنفلوآنزا از اثرات مستقیم ویروس های آن ناشی نمی شود بلکه مساله اساسی ضعفی است که در نتیجه آن در بدن فرد عارض گشته و او را در مقابل بیماری های دیگری که می توانند کشنده باشند مستعد می کند. بسیاری از مرگ و میرهای ناشی از آنفلوآنزاهای فصلی در واقع یک یا دو هفته بعد از آن رخ می دهند که فرد به خاطر ابتلا به آنفلوآنزا دچار ضعف شدید شده و نوعی عفونت باکتریایی ثانویه نظیر پنومونی باکتریایی را تجربه می کند.
در سایر موارد، آنفلوآنزابیماری های مزمن قبلی نظیر بیماری های قلبی و ریوی را تشدید می کند و در نتیجه باعث مرگ فرد می شود. افرادی که به آسم ابتلا دارند هم ممکن است که حملات مرگباری را در نتیجه ابتلا به آنفولانزا تجربه کنند.
باور نادرست دوم: واکسن آنفلوآنزا در واقعیت مفید نیست
اینکه گفته می شود واکسن آنفلوآنزا همیشه هم کارگر نمی افتد صحت دارد. براساس اعلام مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری های ایالات متحده آمریکا، تنها در 60 درصد از موارد، تزریق واکسن آنفلوآنزا می تواند از ابتلای فرد به آن پیشگیری کند، البته اینکه تزریق این آمپول تا چه اندازه مفید است به فاکتورهایی نظیر سن و وضعیت سلامت فرد بستگی دارد؛ معمولا احتمال آنکه افراد جوان و سالم نتیجه مطلوب را دریافت کنند بیشتر خواهد بود. نکته دیگر این است که نوع واکسن دریافتی با گونه ای از آنفلوآنزا که شیوع پیدا کرده همخوانی داشته و توانایی مقابله با آن را داشته باشد.
البته فاکتور آخر بیشتر به نهادهای فعال در حوزه سلامت مربوط می شود چراکه آنفلوآنزا صرفا نتیجه فعالیت یک نوع ویروس نیست و این ویروس ها هم به صورت فصلی تغییر می کنند و ممکن است که در یک بازه زمانی، انواع مختلفی از آنها شیوع پیدا کنند. از همین رو، هر ساله، واکسن های آنفلوآنزا از روی سه نوع مختلف آنفلوآنزا تهیه می شوند (معمولا نوعی که دانشمندان و کارشناسان مربوطه تشخیص می دهند به احتمال زیاد فعال تر خواهد بود). این حدسیات نیز برپایه اطلاعاتی است که از سال های قبل به دست می آیند.
اما حتی اگر واکسن را دریافت کرده و باز هم به آنفلوآنزا ابتلا پیدا کنید باید بدانید که تدابیر اتخاذ شده از سوی شما چندان هم بیهوده نبوده اند چراکه واکسن می تواند از ایجاد برخی پیامدهای وخیم تر ناشی از بیماری جلوگیری کند.
هشدار مهم: برخی افراد باید قبل از دریافت واکسن با پزشک معالج خود مشورت کنند که از جمله آنها می توان به آنهایی اشاره کرد که به تخم مرغ حساسیت دارند و در زمان دریافت واکسن به خاطر ابتلا به بیماری دیگر، دچار تب متوسط تا شدید هستند (این افراد باید صبر کنند و بعد از بهبودی کامل واکسن را دریافت نمایند).
باور نادرست سوم: واکسن آنفلوآنزا می تواند باعث ابتلا به این بیماری شود
ترسی که برخی از مردم به خاطر دریافت واکسن دارند آنقدر زیاد است که حتی از خود این بیماری بیشتر است. براساس پژوهشی که در سال 2012 میلادی توسط شرکت داروسازی آمریکایی به نام CVS Pharmacy انجام شد، در حدود 35 درصد از آمریکایی ها بر این باورند که دریافت واکسنآنفلوآنزا می تواند باعث ابتلایشان به این بیماری شود.
در واکسن های تزریقی از ویروس های «غیرفعال شده» استفاده می شود که در واقع با استفاده از مواد شیمیایی کشته شده اند. به لطف این فرایند، مقدار کافی از پروتئین ها در پوشش بیرونی ویروس سالم می مانند و سیستم ایمنی بدن را به گونه ای فریب می دهند که ویروس را نوعی تهدید در نظر بگیرد. همین مساله باعث می شود که بدن شما گلوبول های سفید را تولید کند که وظیفه شان حمله به مهاجمان ویروسی آتی حاوی همان پروتئین است. اما همان میکروب فلج هم این توانایی را ندارد که بدن را آلوده کرده یا خود را بازتولید کند و در نتیجه قادر به ایجاد بیماری نیست.
واکسن FluMist که درون بینی اسپری می شود و معمولا هم برای کودکان تجویز می گردد حاوی نوعی ویروس تضعیف شده است اما میکروبی که درون آن واکسن قرار دارد «با سرما انطباق یافته» بدان معنا که به گونه ای تغییر یافته که صرفا در دماهای پایین تر درون بینی، عفونت ایجاد کند.
برخی بر این باورند که واکسن آآنفلوآنزا گاهی اوقات می تواند عوارض جانبی داشته باشد که مواردی چون قرمزی یا تورم در ناحیه تزریق، سردرد و تب های خفیف را در بر می گیرد و برخی مردم همانطور که پیشتر گفته شد، چنانچه بیماری یا شرایط پزشکی خاصی داشته باشند نباید این واکسن را دریافت نمایند.
باور نادرست چهارم: اگر زود واکسن بزنید، بی فایده خواهد بود
این باور نادرست همانند بسیاری موارد دیگر از نوعی حقیقت ریشه می گیرد. از دیدگاه آماری، احتمال ابتلا به آنفلوآنزا در ماه های بهمن و اسفند (یعنی چند ماه بعد از شروع آنفلوآنزای فصلی سالانه در ماه های آبان، آذر) به مراتب بیشتر است و همین مساله این نگرانی را در نهادها و سازمان های بهداشتی و درمانی به وجود آورده که نکند ایمنی افراد در زمانی که آنفلوآنزا همچنان شیوع دارد (یعنی ماه های آخر زمستان)، پایین بیاید.
اما آنطور که دکتر جیمز کانوی از استادیاران دانشکده پزشکی دانشگاه ویسکانسین گفته، مشخص شده که اینطور نیست. در مقابل میزان ایمنی که افراد به خاطر دریافت واکسن به دست می آورند از مهر ماه تا بهار ادامه خواهد داشت و در پاره ای از موارد، فرد کل یک سال را ایمن خواهد بود.
بنابراین پزشکان توصیه می کنند که افراد تا حد ممکن از اواسط شهریورماه تا اواسط مهرماه این واکسن را تزریق کنند تا در تمام طول فصل در برابر این بیماری ایمن شوند. اما اگر واکسن زود به بدن تزریق نشود، احتمال ابتلا به آن بیشتر خواهد بود.
باور نادرست پنجم: اگر سال قبل واکسن زده اید امسال به آن نیازی نخواهید داشت
این باور نیز نادرست است چون همانطور که قبلا گفته شد، یک واکسن می تواند برای مدت چند ماه بدن را در برابر این بیمار ایمن کند و این مدت در نهایت می تواند تا یک سال ادامه پیدا کند اما ایمنی ایجاد شده همیشگی نیست. براساس اعلام مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری آمریکا مطالعات متعددی در مورد فصول مختلف ابتلا به آنفلوآنزا، واکسن ها و ویروس های مختلف انجام شده که نشان می دهد ایمنی بدن براثر گذر زمان افت می کند و فرقی ندارد که شما واکسن مربوطه را دریافت کرده یا بیماری را از فردی گرفته باشید.
نکته دیگر اینکه، آنفلوآنزا انواع مختلفی دارد و ویروس ها نیز متنوع هستند و سال به سال عوض می شوند؛ این میکروب های کوچک درست مانند انسان جهش یافته و تکامل می یابند. اما برای موجوداتی نظیر انسان، چنین پروسه ای میلیون ها سال زمان برده، در حالی که ویروس ها که به مراتب ساده تر هم هستند از یک فصل به فصلی دیگر تغییر می یابند.
در واقع این میکروب ها باید برای آنکه زنده بمانند اینطور باشند. برخلاف گیاهان، حیوانات و انسان ها تنها راهی که یک ویروس می تواند زنده بماند این است که به یک سلول میزبان حمله کند و مواد ژنتیکی خود را به داخل آن تزریق نماید. در مقابل، اورگانیسم میزبان از این اتفاق خرسند نخواهد بود و سیستم ایمنی آنن یاد می گیرد که پروتئین های متمایز را روی پوشش یک ویروس معین شناسایی کرده و به آنها حمله کند. بنابراین ویروس ها، برای فائق آمدن به این مانع، باید مرتبا خود را بازسازی کرده و به مهاجمان تازه ای بدل شوند که بدن توانایی تشخیصشان را ندارد.
باور نادرست ششم: اگر تا دهه اول آذرماه آنفلوآنزا نگیرید، دیگر به آن مبتلا نخواهید شد
این باور بسیار در میان مردم رواج دارد اما در واقعیت هیچ مدرکی دال بر صحت داشتنش موجود نیست. سازمان کنترل و پیشگیری از بیماری های آمریکا اعلام داشته که زمان شیوع آنفلوآنزا از سالی به سال دیگر متغیر است اما داده ها نشان می دهند که بین سال های 1982-83 میلادی تا 2011- 2012 بیشترین میزان ابتلا در ماه اسفند بوده است و بعد از آن، بیشترین تعداد مبتلایان در ماه دی گزارش شده اند و پس از آن آذر قرار دارد.
باور نادرست هفتم: بیرون رفتن در سرما، احتمال ابتلا به آنفلوآنزا را افزایش می دهد
بزرگ ترهای ما معمولا باور دارند که اگر انسان با موهای مرطوب از خانه خارج شود یا اینکه بعد از استحمام لباس گرم بر تن نکند و در فضاهای باز تردد داشته باشد به آنفلوآنزا مبتلا می شود. دکتر دونالد دنمارک رئیس شبکه سلامت Carondelet اما اعتقاد دیگری دارد.
او در این باره می گوید: آنفلوآنزا به صورت هوایی منتقل می شود و به همین خاطر ویروس آن در محل حضور فردی وجود دارد که عطسه یا سرفه می کند. در ادامه شما آن ویروس را استنشاق کرده و به بیماری مبتلا می شوید.
اما یکی از دلایل این باور غلط این است که آنفلوآنزا در فصول سرما شیوع می یابد یعنی زمانی که هوا سرد و مرطوب است. کارشناسان حوزه سلامت باور دارند که علت افزایش جمعیت مبتلایان به این بیماری در زمستان آن است که افراد در این فصل زمان بیشتری را در فضاهای بسته سپری می کنند و به همین خاطر خطر آنکه ویروس منتشر شده از عطسه یا سرفه افراد را دریافت نمایند، بیشتر خواهد بود.
باور نادرست هشتم: ناراحتی های شکمی شکلی از آنفلوآنزا هستند
حتما شنیده اید که افرادی ادعا کرده اند به خاطر ابتلا به آنفلوآنزای شکمی دچار اسهال، حالت تهوع و در کل ناراحتی هایی در دستگاه گوارشی خود شده اند، این در حالی است که آنفلوآنزا همانطور که پیشتر گفته شد، یک بیماری تنفسی است که ریه ها و مجاری تنفسی را درگیر می کند نه سیستم گوارشی. البته علائم یاد شده از قبیل اسهال ممکن است که گاهی اوقات به خاطر ابتلای فرد به آنفلوآنزا ایجاد شوند اما از پیامدهای اصلی آن به شمار نمی روند.
حال سوال اینجاست که ناراحتی های شکمی به چه دلیل بروز می کنند؟ این مشکلات معمولا به خاطر طیف گسترده ای از ویروس های دیگر، عفونت های باکتریایی و حتی انگل ها بروز می کنند و در اغلب موارد هم به دلیل بیماری های ناشی از آلودگی های غذایی به وجود می آیند.
اگر بخواهیم ساده بگوییم، مسمویت غذایی درست به اندازه آنفلوآنزا رایج است و می تواند به همان میزان خطرناک باشد. در حدود 48 میلیون آمریکایی سالانه دچار مسمومیت غذایی می شوند که از این میزان، 128 هزار نفر به مراقبت های بیمارستانی نیاز پیدا می کنند و 3 هزار نفر هم جانشان را به این دلیل از دست می دهند. بنابراین خطر ابتلا به این نوع بیماری ها به اندازه آنفلوآنزا بالا خواهد بود و نمی توان آن را نوعی از آنفلوآنزا دانست.
باور نادرست نهم: آنتی بیوتیک ها می توانند به درمان آنفلوآنزا کمک کنند
اگر به آنفلوآنزا ابتلا یافته اید، بهتر است برای درخواست تجویز آنتی بیوتیک توسط پزشک، خود را به دردسر نیاندازید چراکه طبق گفته دکتر اندرو پاویا، پروفسور طب اطفال دانشگاه یوتا، داروهای آنتی بیوتیک صرفا برای مقابله با باکتری ها به کار می آیند و هیچ اثری روی ویروسهای عامل آنفلوآنزا ندارند.
اما این باور نادرست از کجا می آید؟ اگر سن و سالتان قد بدهد، به یاد می آورید که حدودا سی یا چهل سال پیش، پزشکان تازه کار به افرادی که دچار آنفلوآنزا، سرماخوردگی یا دیگر بیماری های ویروسی می شدند، آزادانه آنتی بیوتیک می دادند تا از برونشیت و دیگر عفونت های باکتریال ثانویه پیشگیری کنند. در آن موارد، معمولا بعد از مصرف آنتی بیوتیک بیمار اندکی حس بهتری پیدا می کرد اما حقیقت این است که آن حس در نتیجه تلقین ایجاد شده و بس.
استفاده بی رویه از آنتی بیوتیک ها مضرات زیادی را به دنبال دارد از جمله اینکه ممکن است باکتری های موجود در بینی و گلو را در برابر دارو مقاوم نماید بنابراین، اگر در آینده به نوعی بیماری ابتلا پیدا کنید که در اثر مصرف آنتی بیوتیک می تواند بهتر شود، آنگاه مصرف این داروها دیگر اثربخش نخواهد بود. علاوه بر این، آنتی بیوتیک ها می توانند اثرات ناخوشایند دیگری هم داشته باشند و مثلا باعث بروز بثورات پوستی یا اسهال شوند.
