تازه های تکنولوژی و مقالات

وابستگی بشر به تلفن های هوشمند چه اثراتی بر کره زمین خواهد گذاشت؟

هیچگاه رهایتان نمی کند. تمام زندگی تان درون مدارهایش قرار دارد. برای خریدش بیشتر از هر کالای دیگری وقت گذاشته اید. اما در مورد تلفن هوشمند خود تا چه اندازه اطلاعات دارید؟

وابستگی بشر به تلفن های هوشمند چه اثراتی بر کره زمین خواهد گذاشت؟

هیچگاه رهایتان نمی کند. تمام زندگی تان درون مدارهایش قرار دارد. برای خریدش بیشتر از هر کالای دیگری وقت گذاشته اید. اما در مورد تلفن هوشمند خود تا چه اندازه اطلاعات دارید؟

از گرافیتی که در داخل باتری آن به کار گرفته شده تا سیلیکون مورد استفاده در چیپست آن، باید بگوییم که ده ها فلز، ماده معدنی و قطعه گوناگون در داخل بدنه این دستگاه های کوچک به کار گرفته شده است.

برخی از این مواد به اندازه های بسیار محدود و اندک روی کره زمین موجود هستند (نظیر لایه بسیار باریکی از اکسید ایندیوم قلع که باعث بهبود عملکرد نمایشگرهای لمسی می شود) اما همه آنها باید پیش از سر هم شدن و قرار گرفتن در داخل تلفن همراه شما از دل زمین استخراج می شوند.

همانطور که می دانید فرایندهای حفاری و تولیدی به کار گرفته شده برای ساخت این قطعات پیامدهای زیست محیطی ناخوشایندی دارد. همینکه علاقه انسان به داشتن تلفن های همراه جدید افزایش پیدا می کند، اثرات دستگاه های یاد شده بر این کره خاکی و ساکنانش هم بیشتر می شود.

اما همه این مواد منابعی محدود و پایان پذیر دارند و این یعنی هرچه بیشتر از آنها استفاده کنیم، از آنچه برایمان می ماند کاسته خواهد شد. حال این سوال مطرح می شود که در تلفن های هوشمند دقیقا از چه مواد و فلزاتی بهره گرفته می شود و این مواد از چه طریقی به دست می آیند؟ چه میزان از آنها باقی مانده و اگر تمام شوند چه اتفاقی رخ خواهد داد؟

تلفن هوشمند شما از چه قطعاتی تشکیل شده

تهیه لیستی قطعی از تمام مواد به خدمت گرفته شده در داخل تلفن های هوشمند به خاطر اسرار کنترل شده شرکت ها در زمان تولید و همچنین تفاوت هایی که میان محصولات برندهای گوناگون وجود دارد، امری بس دشوار است اما می شود یک لیست کلی از این محصولات را تهیه کرد.

به طور کلی ۴۰ درصد از مواد تشکیل دهنده یک دستگاه موبایل را فلزات تشکیل می دهند (عمدتا شامل مس، طلا، پلاتینیوم، نقره و تنگستن)، ۴۰ درصدش را پلاستیک و ۲۰ درصد باقی مانده را سرامیک و مواد دیگر می سازند.

براساس اعلام سازمان آموزش مواد معدنی ایالات متحده آمریکا، هر کودکی که در این کشور به دنیا بیاید در طول حیات خود ۲۴۴٫۵ کیلوگرم روی، ۴٫۹٫۵ کیلوگرم سرب و ۴۴۶٫۷ کیلوگرم مس مصرف خواهد کرد که این مواد نتنها در تلفن های هوشمند بلکه در دیگر گجت ها و وسایل منزل به کار گرفته می شوند. از نظر زیست محیطی هم باید بگوییم، برای تولید پلاستیک هر موبایل از نفت، ساخت شیشه آن از شن و بسیاری مواد دیگر استفاده می شود.

mining people-650-80

از میان ۸۳ عنصر پایدار و غیر رادیواکتیو موجود در جدول تناوبی دست کم ۷۰ موردشان در ساخت تلفن های هوشمند مورد استفاده قرار می گیرند. براساس آمارها و ارقام موجود در این رابطه، همچنین مجموعا ۶۲ نوع مختلف از فلزات در ساخت اغلب دستگاه های موبایل به کار گرفته می شوند و متاسفانه در این میان، فلزات کمیاب اصلی ترین نقش را ایفا می کنند و به طور مشخص از میان ۱۷ فلز کم یاب در زمین ۱۶ مورد آنها در ساخت تلفن های هوشمند به خدمت گرفته می شوند.

برای مثال نئودیمیم، تربیوم و دیسپروزیم سه مورد از کم یاب ترین فلزات سطح زمین هستند: این مواد به دستگاه های شما خاصیت ویبره کردن می دهند؛ از همین رو، می توان تلفن های همراه را بدون این مواد هم ساخت منتها دیگر خاصیت ویبره نخواهند داشت و مجبورید به همان زنگ آنها اکتفا کنید.

تربیوم ودیسپروزیم نیز در مقیاس های کوچک برای تولید نمایشگرهای تاچ به کار برده می شوند و از آنها برای ایجاد رنگ در نمایشگر تلفن های همراه استفاده می شود.

اما در نظر داشته باشیم که منظور از عبارت «کم یاب» به معنای محدود بودن منابع آنها نیست؛ بلکه این فلزات به وفور یافت نمی شوند (بدان معنا که در قالب منابع کوچکی در مناطق مختلف سرتاسر زمین پراکنده شده اند و استخراج آنها علاوه بر اینکه می تواند بی فایده باشد زمان بر هم خواهد بود). مساله دیگر اینکه پس از استخراج این مواد میزان محدودی از آنها را در اختیار خواهیم داشت و هیچ جایگزین مناسبی هم برایشان وجود ندارد.

GalaxyS6-Press-05-650-80

در سال ۲۰۱۳ میلادی، اساتید دانشگاه Yale به بررسی ۶۲ فلز و شبه فلز به کار رفته در تلفن های هوشمند پرداختند و سپس مواد جایگزین برای آنها را مورد ارزیابی قرار دادند: نتیجه این بود که هیچیک از جایگزین های معرفی شده به «خوبی» آن مواد نبودند و ۱۲ مورد از آنها نیز اصلا جایگزینی نداشتند.

باربارا رک یکی از مولفان مقاله منتشر شده در این رابطه اظهار داشت: همه ما گجت هایمان را دوست داریم. همه ما عاشق تلفن های همراه مان هستیم اما آیا ظرف ۲۰ یا ۳۰ سال آینده بشر همچنان به مواد مورد نیاز برای ایجاد برخی کارکردهای خاص در تلفن های هوشمند دسترسی خواهد داشت؟ براساس پژوهش های صورت گرفته در این رابطه احتمال آنکه صرفا با جایگزین کردن این مواد بتوان محدودیت های تامین هر کدام از فلزات یاد شده را در این بازه زمانی از میان برد بسیار بعید به نظر می رسد.

همانطور که تایید خواهید کرد، تولید تلفن های هوشمند ظرف چند دهه آتی متوقف نخواهد شد و از همین رو، برای کشف منابع جدید، بازیافت مواد کنونی و جستجو به دنبال مواد جایگزین، ضروری است که هرچه سریعتر پیشرفتی در این حوزه رخ دهد، چراکه در غیر اینصورت بشر مجبور خواهد بود که بازگشتی به گذشته داشته باشد و با کنار گذاشتن امکاناتی که مدتی است به آنها خو گرفته باز هم به استفاده از همان تلفن های همراه اولیه با امکانات اندکشان روی بیاورد.

برای نمونه ذخایر دیسپروزیم ممکن است که تا سال ۲۰۵۰ میلادی دوام بیاورند اما این احتمال هم وجود دارد که تا سال ۲۰۲۰ میلادی تمام شوند و اگر چنین اتفاقی رخ دهد آنگاه احتمالا آیفون ۲۰۱۹ شما دیرتر از چیزی که تصورش را می کردید آپدیت خواهد شد و نسخه جدیدترش به بازار می آید.

copper chart-650-80

زمانی که دانشمندان چنین پیش بینی هایی را انجام می دهند باید مجموعه کاملی از فاکتورها را مد نظر بگیرند و برای نمونه به عواملی نظیر قیمت، تقاضا، تکنولوژی های اکتشافاتی، ذخایر جدید و بسیای موارد دیگر توجه نمایند. اما برخی از برآوردهای انجام شده هشداردهنده هستند: پژوهشگران پیش بینی کرده اند که ذخایر مس دنیا تا سال ۲۰۵۰ میلادی تمام می شوند و منابع طلا نیز زودتر از این بازه به اتمام می رسند.

به گفته پروفسور توماس گرادل از دانشگاه Yale که از نزدیک پروسه تولید فلز و رویکردهای آتی برای استفاده از آنها را زیر نظر دارد، ممکن است که طی دهه های آتی فشار بر ذخایر فلز دنیا افزایش پیدا کند و در این رابطه می گوید: محدودیت های کلیدی روز به روز وجوه بیشتری می یابند و مرتبا در حال گسترش هستند.

به بیان دیگر ذخایر مورد استفاده برای تامین مواد به کار رفته در تلفن های هوشمند علاوه بر ابعاد و بزرگی شان به میزان تقاضا و همچنین تکنولوژی های موجود برای استخراج آنها بستگی دارند و این فاکتورها مرتبا در حال تغییر هستند.

به همین خاطر است که به عنوان مثال در جایی می خوانید که منابع موجود از یک ماده امسال تمام می شوند و سال دیگر خبر می رسد که ذخایر فراوانی از آن ماده فراهم شده است. آنطور که گرادل می گوید: شرکت ها، دولت های ملی و کارشناسان پایداری مواد همگی اهداف، چشم اندازها و بازه های زمانی مختلفی را در این رابطه تعریف می کنند.

این بدان معناست که هیچکس پاسخ درستی در مورد مدت زمان دوام آوردن ذخایر این مواد در اختیار ندارد، اما همه دانشمندان اتفاق نظر دارند که باید هرچه سریعتر در این رابطه کاری انجام شود.

فرایندهای اکتشاف معدن و اثرات آنها

برخی مواد نظیر آهن و آلومینیوم آنچنان به وفور یافت می شوند که هیچگونه محدودیتی در مورد فراهم بودنشان وجود ندارد اما سایر فلزات با مشکلات وخیمی در این رابطه روبرو هستند. برای مثال، مس یکی از سه فلز پرکاربرد در دنیاست که عموما هم در ساخت تلفن های هوشمند، سیستم های دسکتاپی، ماشین های صنعتی، طرح های زیست محیطی و مواردی از این دست به خدمت گرفته می شود.

iPhone 6 Plus review (7)-650-80

اما سرعت اکتشاف این ماده به هیچ وجه با میزان تقاضا برای آن برابری نمی کند. زمان مورد نیاز برای آغاز به کار یک معدن مس جدید حدودا ۲۰ سال محاسبه شده که این نیز به خاطر مشکلاتی است که به سبب کشف موقعیت های جدید، تورم در قیمت حفاری معادن، محدودیت های قانونی از سوی دولت های محلی و مواردی از این دست رخ می دهد.

کیفیت مس استخراج شده از برخی معادن عظیم دنیا نیز مرتبا در حال افت کردن است و همین مساله باعث شده که ظرف یک سال گذشته قیمت این ماده تغییری نداشته باشد. از همین رو پیش بینی شده که تا پیش از آغاز بهره برداری از منابع جدید مس، قیمت این ماده به میزان قابل توجهی افزایش پیدا کند.

پس از آنکه بررسی مواد و فلزات به خدمت گرفته شده در داخل تلفن های هوشمند خود را آغاز نمودید درخواهید یافت که مسائلی فراتر از میزان ذخایر باقی مانده زیر زمین وجود دارند که از اهمیت بالایی برخوردارند: مواردی نظیر روش استخراج این مواد، اثرات اکتشافات معادن، دستمزد کارگران و نحوه استفاده از سود حفاری معدن همگی بر فرایند تولید و در نتیجه هزینه و اثرات زیست محیطی ساخت دستگاه های موبایل اثر دارند.

tin mining-650-80

برای مثال، مس در شیلی، ایالات متحده آمریکا، پرو، استرالیا، روسیه، اندونزی، کانادا، زامبیا، لهستان، قزاقستان، مکزیک و چین استخراج می شود اما در اصل بخش اعظمی از مواد به کار رفته در ساخت دستگاه های موبایل از چین و بالاخص شرکت های چینی می آیند که در مورد روش های کاری خود حرفی به میان نمی آورند.

این یعنی، بسیاری از افراد مختلف، سازمان ها و دولت ها صرفا در نخستین مرحله از زنجیره تامین قرار دارند. در راس این هرم می توانید تولید کنندگان، شرکت های لوجستیکی،خرده فروشان و بسیاری سازمان ها و نهادهای دیگر را اضافه نمایید که فشار وارده به تمامی آنها بر محصول نهایی که به دستتان می رسد، قیمت، نوع مواد به کار رفته برای ساخت آن و اثرات زیست محیطی فرایند تولید دستگاه اثر خواهند گذاشت.

اما برخی از نهادها و سازمان های غیر دولتی در کشورهای مختلف هم به بررسی اثرات تخریبی و پیامدهای ناخوشایند استخراج معادن می پردازند. براساس یکی از بررسی های صورت گرفته، استخراج بیش از اندازه و بی حد و مرز منابع قلع در بانگکای اندونزی باعث شده که چهره طبیعی این شهر به طرز وحشتناکی تخریب شود و دهانه های اسیدی که در محل جنگل های انبوه این شهر بر جای مانده ظاهر بسیار بدی به آن بخشیده و از طرف دیگر ذخایر آب های نوشیدنی آن را نیز آلوده کرده اند.

اورت هسینک یکی از افراد مشارکت کننده در کمپین دوستان زمین می گوید: به صورت کلی نوسازی و بازیافت تلفن های همراه نوعی استراتژی پیشگیرانه بسیار خوب برای جلوگیری از حفاری معادن است. او در ادامه گفت: مشکل اینجاست که اغلب فلزات به کار رفته در تلفن های هوشمند پیدا می شوند منتها با صرف هزینه های بیشتر از لحاظ اجتماعی، زیست محیطی و مالی.

او می گوید: ما خواهان شفاف سازی در زنجیره تامین هستیم تا انگیزه برندها برای مسئولیت پذیری در مورد مواد مختلف مورد استفاده شان بالا برود. ما خواهان استفاده از قطعات الکترونیکی قابل تعمیر و به روز رسانی در دستگاه های موبایل هستیم و چون قرار نیست که صنعت حفاری معادن به این زودی ها حذف گردد لازم است که دولت ها و شرکت ها قوانین سخت گیرانه ای را در این رابطه وضع کنند و حتی اگر این مساله به قیمت گران تر شدن مواد و فلزات به کار رفته در دستگاه های موبایل تمام شود باز هم این کار را انجام دهند.

این روزها همچنین سخت گیری های بیشتری روی سازندگان تلفن های همراه اعمال می شود تا در مورد زنجیره تامین کالاهای خود مسئولیت پذیری بیشتری داشته باشند که این مساله نیز معمولا به معنای بالا رفتن قیمت هاست چراکه براساس آن دستمزدهای منطقی تری به کارگران پرداخت می شود، اثرات زیست محیطی فرایندهای تولیدی کمتر شده و در نهایت برنامه های بیشتری برای افزایش مسپولیت پذیری شرکت ها کلید می خورد که همگی شان مستلزم صرف هزینه هستند.

molycorp-650-80

شرکت هایی مانند Molycorp تلاش دارند تا به سبزترین شیوه ممکن به اکتشاف در معادن کمیاب زمین بپردازند و آنطور که مدیران این کمپانی اظهار داشته اند این مهم جز با حفظ ایمنی محیط های کاری و مدیریت نمودن آنها با در نظر داشتن پایداری محیط زیست امکان پذیر نخواهد بود.

تلاش برای اجرایی کردن یک فرایند اکتشافاتی همراه با مسئولیت بدان معناست که هر چیزی باید مد نظر گرفته شود و از مدیریت پسماندها گرفته تا سود فعالیت ها باید به دقت بررسی گردد.

اما این مساله می تواند به شکل گیری خشونت در برخی مناطق بیانجامد و نزاع و درگیری برای تسلط یافتن بر این منابع را افزایش دهد. برای نمونه در جمهوری دمکراتیک کنگو، احزاب و گروه های مختلف این کشور سال هاست که برای تسلط بر منابع و ذخایر مختلف این کشور و تامین بودجه مورد نیاز برای فعالیت های خرابکارانه خود درگیر جنگ های داخلی هستند.

اما افزایش علاقمندی مصرف کنندگان و دولت ها به این مواد بدان معناست که نام های بزرگی در این حوزه مشغول به فعالیت شده اند. مثلا روز به روز بر تعداد قوانین تصویب شده در این رابطه افزوده می شود و سازمان های مختلف با هدف فعالیت در این حوزه تاسیس می گردند و به طور کلی گام های مختلفی برداشته می شود تا این اطمینان حاصل گردد که فلزات کمیاب روی کره زمین و دیگر مواد به کار رفته در ساخت تلفن های هوشمند با در نظر داشتن مسئولیت های زیست محیطی و اخلاقی استخراج می شوند.

تغییر رویکردها

البته رویکردهای مختلفی برای از بین بردن پیامدهای ناشی از تولید تلفن های همراه بر پیکره زمین وجود دارد: برای نمونه اینکه شرکت ها مطمئن شوند هر دستگاه تولیدی شان مدت زمان بیشتری دوام می آورد موضوعی کلیدی است و بهبود بهره وری فرایندهای بازیافت نیز به همین اندازه اهمیت دارد.

project_ara_spiral_2-650-80

طرح هایی نظیر پروژه آرای گوگل (برای تولید تلفن های هوشمند ماژولار) صرفا تجربه هایی متفاوت و جدید نیستند. این پروژه ها می توانند تفاوتی واقعی در چرخه حیات هر دستگاه موبایل ایجاد کنند چراکه به لطف آنها می توان قطعات قدیمی را از داخل دستگاه خارج کرد و به جای دور انداختن، بازیافت نمود.

اپل شرکتی است که شاید بیشترین سر و صدا را در مورد طرح های سبز خود بر پا کرده. البته تامین کنندگان این کمپانی فرایندهای تولیدی کاملا سبزی هم ندارند اما شرکت مذکور در تلاش است تا مشکل را حل کند.

از هر ۱۰ کارخانه ذوب مواد موجود در زنجیره تامین این شرکت ۹ مورد از آنها بدون مشکل گزارش شده اند و مرتبا مورد بازرسی قرار می گیرند. علاوه بر این در ۹۹ درصد از کشورهایی که اپل در آنها کالاهایش را می فروشد، برنامه های رسمی اش هم برای بازیافت مواد دنبال می شوند.

البته شرکت های دیگر فعال در این حوزه نیز تعهدات مشابهی دارند اما باید این را در نظر داشت که یک تعهد هیچگاه با حقیقت برابری نمی کند. شرکت های اچ تی سی، سامسونگ، ال جی و موتورولا همگی سیاست های زیست محیطی مختص به خود را دارند و استراتژی هایشان در این رابطه را نیز به صورت عمومی در فضای آنلاین قرار داده اند.

این برندها همکاری نزدیکی با نهادهای غیرانتفاعی نظیر EICC (یا ائتلاف شهروندی صنایع الکترونیکی) دارند و همگی متعهد شده اند که استانداردهای مشخصی را در مورد حقوق کارگران، اثرات زیست محیطی و شفاف سازی دنبال نمایند.

این قبیل اقدامات قطعا هزینه های اضافه ای را بر دوش تولید کنندگان می گذارد و ممکن است که پروسه تولید تا عرضه یک تلفن هوشمند را با تاخیرهای طولانی روبرو کند اما این شرکت ها را درون محدودیت های پذیرفته شده بین المللی برای تولید محصولاتشان قرار می دهد. دستورالعمل های مطرح شده از سوی این ائتلاف موارد مختلفی را در بر می گیرد و از تولید گازهای گلخانه ای گرفته تا استفاده از رشوه و مواردی از این دست را شامل می شود.

البته بخش اعظمی از این دستورات به صورت داوطلبانه دنبال می شوند اما برخی از آنها نیز همراه با الزامات قانوتی و حقوقی هستند. برای نمونه قانون موسوم به Frank Act در ایالات متحده آمریکا شرکت ها را ملزم می کند که تلاش کنند «منابع تامین طلا، قلع، تنگستن و تانتالم خود را مشخص نمایند.»

apple map-650-80

اما یکی از پرسر و صدا ترین شرکت های این حوزه یکی از کوچک ترین کمپانی های تولید کننده موبایل به نام Fairphone است که در سال ۲۰۱۰ میلادی کار خود را نخست با هدف آگاهی بخشی آغاز کرد اما در نهایت تشخیص داد که بهترین روش برای ایجاد تفاوت این است که دستگاه های مختص به خود را تولید نماید و بعدها Fairphone 2 وارد بازار شد.

البته این شرکت قصد ندارد که موبایل های تولیدی اش را به تعداد انبوه به فروش برساند اما تلاش می کند نحوه فکر کردن شرکت های بزرگ در مورد تولید اسمارت فون ها را در چهار حوزه اصلی و مهم تغییر دهد: اکتشاف معدن، طراحی، تولید و چرخه حیات.

تسا ورنینک از شرکت Fairphone می گوید: ما تلاش داریم مشتریان را تحت تاثیر قرار داده و آنها را مطلع نماییم و سعی کنیم که رفتارشان را تغییر دهیم. او در ادامه می گوید: به عقیده من دو دهه اخیر نقشی کلیدی در شکل گیری دنیای ما از لحاظ تکنولوژیکی داشته است و از طرفی به نقطه ای رسیده ایم که می توانیم برخی از خرابی های به بار آمده در جریان این برهه را نیز بررسی کنیم.

fairphone 2-650-80

اما حتی برای شرکتی مانند Fairphone که متعهد به تغییر است هم دنبال کردن رد موادی که در زنجیره تامین به کار گرفته می شوند کار آسانی نیست و لازم است که از هر دو سمت فرایند آن را بررسی نمایند: یعنی هم از اکتشاف مواد خام و هم اسمارت فون نهایی که به دست مصرف کننده می رسد.

Bibi Bleekemolen یکی از کارکنان این شرکت می گوید: ما هم اکنون تلاش داریم نقشه ای از کل زنجیره تامین را ترسیم نماییم تا مشخص شود که چهار ماده کمیاب شامل قلع، تانتالیوم، تنگستن و طلای به کار رفته در اسمارت فون ها چه منشاء و منبعی دارند.

البته در ادامه، بررسی های ما به مواد دیگری نظیر مس، کبالت و آلومینیوم و نقره هم می رسد. در واقع مواد به کار رفته در ساخت تلفن های هوشمند بی شمارند و ما سعی داریم با ترکیب نمودن این دو رویکرد (یعنی کشف منبع و مقصد مواد و فلزات نایاب به کار رفته در تلفن های هوشمند) نقشه ای جامع از زنجیره تامین آنها تهیه کرده و آن را بهبود ببخشیم.

البته ایجاد یک سیستم شفاف تر لزوما به معنای تغییر فرایندهای تولید دستگاه های موبایل نیست بلکه بدان معناست که هر قطعه ای به صورت حساب شده مورد استفاده قرار می گیرد (از محل استخراج آن تا اثرات تخریبی اش بر محیط زیست، همه و همه مد نظر قرار گرفته می شوند).

در حال حاضر امکان انتخاب قطعات به کار رفته در دستگاه های موبایل وجود ندارد: دستگاه های موبایل همگی بر پایه همان مواد معدنی و فلزات نایاب بستر زمین ساخته می شوند که این مواد نیز مرتبا نایاب تر می شوند.

اما کاری که شما می توانید انجام دهید این است که از خود سوال کنید این مواد از کجا آمده اند و پس از ارتقای موبایل خود به یک مدل جدیدتر چه اتفاقی برای دستگاه قبلی رخ خواهد داد. سازمان های زیادی وجود دارند که دستگاه های موبایل را برای شما بازیافت می کنند تا مطمئن شوند که فلزات نایاب تا حد ممکن به چرخه تولید باز می گردند.

 

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *